Αρχές του 1955, ανώτερο στέλεχος του αγώνα επισκέφτηκε το χωριό και μίλησε με πρόσωπο της εμπιστοσύνης του με σκοπό την μύηση στον αγώνα των πρώτων στελεχών. Αυτοί με ενθουσιασμό ανέλαβαν την εξεύρεση των συνεργατών τους, έτσι σε λίγο χρονικό διάστημα όλες οι ομάδες ήταν άρτια στελεχωμένες και πλήρως επανδρωμένες. Κάποτε ήλθε η εντολή να κατασκευασθεί στην περιοχή του χωριού το πρώτο κρησφύγετο.
Ένα από τα πρώτα στελέχη του αγώνα ο Ηλίας Αγγελή δέχτηκε να κατασκευαστεί στο πίσω δωμάτιο αχυρωνάρι της κατοικίας του. Από το κρησφύγετο αυτό, κατά τη διάρκεια του αγώνα, πέρασαν ανάμεσα στους άλλους και οι πιο κάτω αγωνιστές : Θάσος Σοφοκλέους, Στυλιανός Λένας, Φώτης Παπαφώτης, Κυριάκος Μάτσης, Χαράλαμπος Φακούρας, Νικόλας Λοίζου Πρωτοπαπάς και Φώτης Χριστοφή.
Οι διάφορες επιτροπές και μέλη των ομάδων, που στελέχωνονταν από τους αγωνιστές του χωριού μας, εργάστηκαν με ζήλο κι ενθουσιασμό για ευόδωση του αγώνα :
α. Επίθεση στις 6/12/55 κατά του στρατοπέδου του Αγ. Αμβροσίου.
β. Ενέδρα στις 21/5/56 στη βόρεια είσοδο του Αγ. Αμβροσίου εναντίον περιπόλου Άγγλων στρατιωτών από το ίδιο πιο πάνω στρατόπεδο.
γ. Στις 28/9/56 ενέδρα εναντίον στρατιωτικού αυτοκινήτου που εκινείτο στο δρόμο Λευκωσίας – Κερύνειας.
δ. Ανατίναξη υδραντλίας του στρατοπέδου Αγ. Αμβροσίου.
ε. Ενέδρα εναντίον στρατιωτικού οχήματος στις 13/10/58 στην κορυφή του Γιαηλά, όπου είχε στρατοπεδευμένη ομάδα Άγγλων στρατιωτών για προστασία του Ραντάρ που ήταν εγκατεστημένο εκεί.
στ. Στρατιωτικό αυτοκίνητο πήγαινε κάθε μέρα από το Γιαηλά στο Αρμένικο μοναστήρι Αγ. Μακάριος, έπαιρνε νερό από διάτρηση και το πήγαινε στην ομάδα Άγγλων στρατιωτών στο Γιαηλά. Την 1η του Νοέμβρη του 1958 η ίδια ομάδα κρούσεως του χωριού πυροδότησε βόμβα, τη στιγμή που το αυτοκίνητο αυτό περνούσε πάνω από το σημείο, όπου την είχε επιμελώς τοποθετήσει, κοντά στο μοναστήρι.
Δύο περιπολικά αυτοκίνητα από το στρατώνα του Αγ. Αμβροσίου περνούσαν καθημερινά από το χωριό, μεταφέροντας στην ομάδα που ήταν στρατοπεδευμένη στο Γιαηλά τρόφιμα και άλλα εφόδια. Στις 18/11/58 η ομάδα του χωριού τοποθέτησε βόμβα σε ορισμένο σημείο, στις παρυφές του Τράχωνα του Φώτη, γνωστή με το όνομα Μούττη, στα βόρεια του χωριού. Τη στιγμή που το πρώτο περνούσε πάνω από τη βόμβα, προκλήθηκε η έκρηξη της με ηλεκτρισμό, που διοχετεύθηκε από ηλεκτρική συστοιχία.
Οι στρατιώτες που συνόδευαν το αυτοκίνητο αμολύθηκαν στη γύρω περιοχή με εμφανείς εκδικητικούς σκοπούς. Ένας γέροντας, ο Γιακουμής Αναστάση, από τους πρώτους που μυήθηκαν στην οργάνωση με πολλές αποστολές στο ενεργητικό του είχε μεταφέρει ο ίδιος τη βόμβα στο χωριό, όργωνε στο χωράφι του σε αρκετή απόσταση από το σημείο της έκρηξης, κοντά στην ενορία Φώτης. Μόλις οι ένοπλοι στρατιώτες τον αντίκρυσαν από μακριά, τον πυροβόλησαν θανάσιμα.
Σε λίγη ώρα κατέφθασαν στο χωριό Άγγλοι στρατιώτες κι επέβαλαν κέρφιου στους κατοίκους. Τους άντρες τους συγκέντρωσαν σ΄ ένα αλώνι στα βόρεια της εκκλησίας, όπου τους κράτησαν όλη την ημέρα. Ακολούθησαν έρευνες στα σπίτια χωρίς αποτέλεσμα.
– Στο χωριό μας επιβλήθηκαν, κατά τη διάρκεια του αγώνα, πολλά κέρφιου :
Από τις 4 – έως τις 11 Οκτωβρίου 1956 έγιναν μεγάλης έκτασης στρατιωτικές επιχειρήσεις ανατολικά της πόλης Κερύνειας μέχρι την Ακανθού, Τρυπημένη και Άγιο Νικόλαο Λευκονοίκου. Σ΄ όλο αυτό το διάστημα οι κάτοικοι έμεναν περιορισμένοι στην οικιστική περιοχή του χωριού. Τις ημέρες που γίνονταν έρευνες στα σπίτια, επιβάλλετο κατ΄ οίκον περιορισμός, συγκέντρωναν τους άντρες στις πλατείες κι έκαμναν ανακρίσεις για καταζητούμενα πρόσωπα αγωνιστές της οργάνωσης για κάθε τι έπρεπε να πάρεις άδεια από τον υπεύθυνο των επιχειρήσεων και με συνοδεία άγγλου στρατιώτη.
Σαυτό το διάστημα ανακαλύφθηκε κρησφύγετο σε αγροτικό οικισμό στην τοποθεσία Καππαρόβουνος. Ήταν μικρό και στενόχωρο, κατασκευασμένο μέσα σε στάβλο και όπως αποδείχτηκε, ο εξαερισμός του ήταν δύσκολος. Όταν έφτασαν στην περιοχή Άγγλοι στρατιώτες, μια ομάδα από καταζητούμενα πρόσωπα κλείστηκε σ΄ αυτό. Λόγω του καύσωνα που επικρατούσε και του κακού εξαερισμού του κρησφυγέτου τα πρόσωπα που κατέφυγαν σε αυτό υπέφεραν από τη ζέστη. Έτσι οι γυναίκες του αγροτικού οικισμού έδιναν στους εγκλωβισμένους υγρές πετσέττες για να δροσίζονται. Σε κάποια στιγμή κάποιος αγωνιστής έσπρωξε άθελα του το κάλυμα του εξαερισμού, που έφυγε από τη θέση του. Τη στιγμή εκείνη μπήκε στο δωμάτιο Άγγλος αξιωματικός. Μόλις είδε τη στενή τρύπα του εξαερισμού κατευθύνθηκε προς αυτή και με το κλεφτοφάναρο προσπαθούσε να δει τι κρυβόταν εκεί μέσα. Πρόσεξε ότι γυάλισαν τα μάτια των αγωνιστών και πυροβόλησε εναντίον τους. Μια σφαίρα τρύπησε το αυτί του Θάσου Σοφοκλέους. Βλέποντας οι αγωνιστές ότι δεν υπήρχε διέξοδος να δραπετεύσουν, αναγκάστηκαν να παραδοθούν. Τα μέλη της ομάδας ήταν τα πιο κάτω :
Θάσος Σοφοκλέους επικεφαλής
Αντρέας Σάββα Μαππής από τη Χάρτζια
Βάσος Πετρωνάς από την Κυθρέα
Αντρέας Χαραλάμπους από τη Χλώρακα
Φώτης Χριστοφή από την Καλογραία
Νικόλας Λοιζου Πρωτοπαπάς από τη Καλογραία
Οι Άγγλοι για εκδικητικούς σκοπούς και καλυμμένοι πίσω από ανελεύθερο νόμο, που θεσπίστηκε από τον κυβερνήτη, ανατίναξαν με εκρηκτικές ύλες το αγροτόσπιτο μέσα στο οποίο ήταν κατασκευασμένο το κρησφύγετο. Ήταν ιδιοκτησία του Προκόπη Χατζηχρίστου Κασάπ Πετρή, κτηνοτρόφου από τη Χάρτζια που διέμενε εκεί οικογενειακώς. Μαζί με το πιο πάνω αγροτόσπιτο ανατινάκτηκαν και όλα τα άλλα σπίτια του αγροτικού οικισμού που ανήκαν στ΄ αδέλφια Ανδρέα και Σωτήρη Κυριάκου Τσιρκάκου και στον Χαράλαμπο Ιωάννου από τη Χάρτζια. Σωτήρης και Μαρικκα Κυριακού Τζιηρκακου περιέγραφαν πάντα με ποσό ζήλο και σθένος πολεμούσαν τους Άγγλους κρύβοντας στο σπίτι τους αγωνιστές ανάμεσα τους και ο ήρωας Γρηγόρης Αυξεντίου με κίνδυνο την ζωή τους μεταφέροντας όπλα κάτω από τα ρούχα τους και μένοντας χωρίς σπίτι γιατί τους έβγαλαν έξω οι Άγγλοι και το ανατίναξαν.
-Αγγελή Προκοπίου Τσαγκάρης με το αυτοκίνητο του που ήταν από τα λίγα που υπήρχαν στο χωριό μετάφερε και συμμετείχε σε ενέδρα στην Κερύνεια. Λόγω του ότι ήταν χαλασμένο το ένα από τα δύο μπροστινά φανάρια του ήταν εύκολο στον εντοπισμό του. το δάκτυλο της προδοσίας τον έδειξε με αποτέλεσμα να φυλακιστεί για 28 μήνες στα κρατητήρια Κοκκινοτριμιθιάς και Πύλας. Το δε αυτοκίνητο το έκαψαν στην πλατεία.
– Στις 8 Οκτώβρη 1956 και ενώ συνεχιζόταν το κέρφιου, πυροβολήθηκε και σκοτώθηκε από άγγλους στρατιώτες ο Παναγής Γεωργίου Χαπέσιης, κάτοικος Χάρτζιας από την ενορία Φώτης.
– Στις 22 Ιουλίου 1958 στις πρώτες μέρες του κέρφιου οι άντρες του χωριού συνελήφθησαν και μεταφέρθηκαν στον Αγ. Αμβρόσιο. Ύστερα από ανακρίσεις και περιορισμό για λίγες ημέρες, κρατήθηκαν 15 περίπου πρόσωπα και τα οποία στάληκαν στα κρατητήρια με τη δικαιολογία ότι βοηθούσαν καταζητούμενα πρόσωπα και ήταν δραστήρια μέλη της ΕΟΚΑ.
Τους τελευταίους μήνες του 1955 πολλές κοινότητες ανύψωσαν ελληνικές σημαίες στα κτίρια των δημοτικών σχολείων. Με εγκύκλιο του ο άγγλος υπεύθυνος του Τμήματος παιδείας διέταξε τους διευθυντές και δασκάλους να κλείουν τα σχολεία τους, σε περίπτωση ανύψωσης στα σχολικά κτήρια σημαίας άλλης από την αγγλική. Ένα από τα δημοτικά σχολεία, που παρέμειναν κλειστά λόγω ανύψωσης της ελληνικής σημαίας, ήταν και το σχολείο του χωριού μας.
Στην κοιλάδα του χωριού είχε ψηλά κυπαρίσσια κι εδώ πάνω υψώνονταν κυριώς, για πρόκληση των άγγλων στρατιωτών. Σε τέτοια περίπτωση όμως οι Άγγλοι στρατιώτες κινούνταν αμέσως, υποχρεώνοντας τους νέους να τις κατεβάσουν ή τις κατέβαζαν οι ίδιοι. Σ΄ ένα απ΄ τα κυπαρίσσια, που ήταν το πιο ψηλό, η σημαία παρέμεινε να κυματίζει μέχρι το τέλος του αγώνα, γιατί παρόλες τις προσπάθειες των άγγλων στρατιωτών κανένας δεν κατόρθωσε να φτάσει στο ύψος που ήταν ανυψωμένη.
Σε μια περιπολία άγγλων στρατιωτών αντίκρυσαν στο σχολείο να κυματίζει περήφανα η ελληνική σημαία και αμέσος προχώρησαν με πρόθεση να την κατεβάσουν. Οι γυναίκες της γειτονιάς μόλις τους είδαν αντιλήφθηκαν τις προθέσεις τους και κινητοποιήθηκαν αποφασιστικά να τους εμποδίσουν. Κάλεσαν κι άλλες σε βοήθεια και σε λίγη ώρα κατέφθασαν τόσες πολλές, κι ανάμεσα τους και μικρά παιδιά του δημοτικού που άρχισε μια πραγματικά σκληρή αντιπαράθεση μεταξύ των δύο παρατάξεων.
Από τη μία οι στρατιώτες να προσπαθούν να εκτελέσουν τις οδηγίες που είχαν και από την άλλη ο γυναικείος και μαθητικός κόσμος του χωριού να τους εμποδίζει πεισματικά. Στην επιμονή των Άγγλων στρατιωτών άρχισε πετροπόλεμος ή ότι δήποτε άλλο εύρισκαν πρόχειρα προκαλώντας ζημιές στα οχήματα τους. Οι στρατιώτες προσπαθούσαν να συλλάβουν μερικές από τις επικεφαλής της επίθεσης γυναίκες, αυτές όμως υποχώρησαν για λίγο. Τη στιγμή εκείνη οι υπόλοιπες γυναίκες έκαναν ξαφνική αντεπίθεση υποχρεώνοντας τους άγγλους να φτάσουν μπροστά από κατοικία μέσα στην οποία ήταν κατασκευασμένο κρησφύγετο και στο οποίο υπήρχαν αγωνιστές της ΕΟΚΑ.
Εκεί οι στρατιώτες έστησαν άμυνα. Μάλιστα μερικοί είχαν μπει μέσα στην αυλή του σπιτιού και είχαν φτάσει έξω από το δωμάτιο με το κρησφύγετο. Κάποιος άλλος βγήκε πάνω στο φούρνο για καλύτερη άμυνα, αλλά κατά κακή του τύχη έσκασε πέφτοντας μέσα. Όταν σε λίγο κατόρθωσε να βγεί έξω από τα χαλάσματα ήταν αγνώριστος από τις καπνιές του φούρνου. Η κατάσταση, από στιγμή σε στιγμή, χειροτέρευε. Αν συνεχιζόταν κι εκεί η ίδια επίθεση από μέρους των γυναικών και ανάλογη αντίσταση από τους στρατιώτες, οι συνέπειες για τον αγώνα θα ήταν ολέθριες.
Αυτό το διαισθάνθηκαν οι αγωνιστές που στο μεταξύ πληροφορήθηκαν τα διαδραματιζόμενα. Έτσι αντέδρασαν αμέσως. Δόθηκαν οδηγίες να αφήσουν αμέσως τους Άγγλους να φύγουν. Κάποιος αγγλομαθής έφτασε στις γυναίκες και παίζοντας το ρόλο του, τους θύμωσε για την δήθεν τέτοια ανάρμοστη συμπεριφορά τους και τις παρώτρυνε να διαλυθούν και να γυρίσουν στα σπίτια τους.
Στο μεταξύ οι Άγγλοι είχαν ζητήσει ενισχύσεις από το στρατόπεδο το Αγ. Αμβροσίου. Αποχώρησαν όλοι αργά το βράδυ, ρυμουλκώντας και τα αυτοκίνητα τους που είχαν ακινητοποιηθεί, ως αποτέλεσμα της επίθεσης των γυναικών.
Όλοι οι κάτοικοι του χωριού βοήθησαν τον αγώνα, άντρες, γυναίκες, νέοι, γέροι και παιδιά. Ο καθένας όπως μπορούσε ανάλογα με τις δυνατότητες του. Άλλοι λαμβάνοντας ενεργό μέρος στον ένοπλο αγώνα, άλλοι αναλαμβάνοντας δύσκολες εμπιστευτκές αποστολές και άλλοι μεταφέροντας μηνύματα ή ρίχνοντας φυλλάδια. Η συμμετοχή ήταν καθολική. Μέχρι το τέλος του αγώνα κανένας δεν αρνήθηκε την προσφορά του. Γι αυτό και όλοι οι αγωνιστές, που πέρασαν από το χωριό και γνώρισαν το ζήλο και τον ενθουσιαμό των κατοίκων για προσφορά και επιτυχία του αγώνα, μιλούσαν με θαυμασμό για όλους.
Πολλές φορές αγωνιστές που κινδύνευσαν εύρισκαν ασφαλές καταφύγιο σε κρησφύγετα του χωριού. Ότι γινόταν στην περιοχή του χωριού κρατιόταν αυστηρά μυστικό από όλους τους Χαρτζιώτες. Για όλα αυτά, ζήλο δράση και προσφορά των κατοίκων στον αγώνα, το χωριό ονομάστηκε ΣΟΥΛΙ της περιοχής.
Πηγή εικόνας: Διαδίκτυο
Το άρθρο μας απέστειλε φίλος της σελίδας.
Ιστορικές Μνήμες Ε.Ο.Κ.Α. 1955-1959 